We vinden het belangrijk dat mensen zo vroeg mogelijk nepnieuws leren herkennen. Door nepnieuws – zo goed en ‘echt’ mogelijk – te maken, leer je welke trucjes er worden gebruikt om jou erin te luizen.
Zo hoort er bij jouw nepnieuws natuurlijk een foto of een filmpje. Want als mensen iets met hun eigen ogen zien, dan moet het wel waar zijn! Grafiekjes zien er serieus uit, die verzin je natuurlijk niet! En deskundigen, officiële mensen (de burgemeester, een minister, de koning, een professor, een directeur) doen het ook vaak goed.
Het nepnieuws dat we op De Orkaan Junior plaatsen krijgt wel een stempel ‘nepnieuws’ mee. We zouden natuurlijk niet willen dat het verspreid wordt alsof het echt is.
Waarom nepnieuws?
Verslaggevers hebben een verantwoordelijkheid om de waarheid zo goed mogelijk te vertellen en te laten zien, maar in een krant, op tv, op sociale media of op een nieuwssite kan je zomaar nepnieuws zetten. En dat gebeurt soms ook.
Het wordt, door sociale media, steeds makkelijker om een ‘nieuwtje’ dat niet klopt aan heel veel mensen te laten zien. Maar waarom zou je dat willen?
Wij denken dat er drie belangrijke redenen zijn voor het maken van nepnieuws:
- Geld
- Invloed
- Lol
We lopen de drie punten even langs:
1. Geld
Misschien heb je weleens van clickbait gehoord. Mensen klikken online op artikelen die interessant lijken. Verhalen zoals ‘Baby met drie hoofden geboren!’, ‘Deze wurgslang is langer dan een vrachtwagen!’ of ‘Taekwondo-oma vloert drie inbrekers!’
Rond de artikelen staan boodschappen van adverteerders die betalen als ze zichtbaar zijn. Kassa dus!
Nepberichten, of oude berichten weer ‘bovenhalen’ kunnen er ook voor zorgen dat jouw bedrijf een hele goede naam krijgt. Omgekeerd kan je hele slechte ‘nieuwtjes’ over je concurrent verspreiden. Bijvoorbeeld dat ze een giftige stof gebruiken bij het maken van babymelk.
3. Invloed
Dit zie je terug in de politiek. Ook in de Zaanstreek komt dit voor. Partijen verspreiden nepberichten, halve waarheden of verdraaiingen die hun ideeën bevestigen. Het woord ‘propaganda’ wordt hiervoor ook wel eens gebruikt. Soms worden mensen er bang of boos van, en dan zijn zij de partij met de juiste ‘oplossing’. Hierdoor hopen ze op meer stemmen en meer macht.
3. Lol
Het maken van nepnieuws kan heel leuk zijn! Op De Orkaan doen we dat graag, maar dan alleen op 1 april – kikker in je bil -. Eigenlijk noemen we het zelf ‘satire’. En dat is best een moeilijk begrip.
Het verschil tussen nepnieuws en satire is klein, maar belangrijk. Waar nepnieuws, zoals je eerder las, gaat om geld, invloed of lol, kan je met satire iets wat echt gebeurt of bestaat heel erg uitvergroten of juist helemaal omkeren. Een beetje zoals in een cartoon. Het doel ervan is niet alleen om mensen te vermaken, maar ook om ze ‘een spiegel’ voor te houden: te laten zien hoe gek de werkelijkheid soms kan zijn.
Een voorbeeld van De Orkaan is stiertje Johan.
Er werd een stiertje geboren op de boerderij van Koeman. Wij mochten dat filmen van de boer, en we noemden hem Johan. Het filmpje werd goed bekeken, en iedereen vond Johan lief.
Op 1 april schreven we dat er van Johan bitterballen waren gemaakt die iedereen mocht komen proeven. Niet waar natuurlijk, maar er waren mensen die erin trapten en er boos en verdrietig van werden.
De realiteit is dat er in Nederland elk jaar zo’n anderhalf miljoen kalveren geslacht worden. De meeste mensen eten nou eenmaal graag een stukje vlees. De ‘spiegel’ die we voor wilden houden is dat het vlees op je bord een levend wezen, een Johan, was. Daar moeten we als mensen goed mee omgaan.
Hier vind je nog wat nep-berichten die we op De Orkaan plaatsten met 1 april.
